Niniejsza ustawa zawiera następujące istotne zmiany merytoryczne w systemie pomocy społecznej:

- wprowadza projekt socjalny jako nowe narzędzie pracy, a zarazem nowe zadanie własne gminy, po stronie której leży opracowywanie i realizowanie projektów socjalnych;

- rozszerza możliwość pomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi w ramach zadań zleconych gminy (dotychczas zadanie to było tylko w gestii powiatu), zmniejszając odpłatność za usługi w ośrodkach wsparcia dla tych osób, a także zawiera uregulowanie dotyczące wysokości dotacji wojewody na jedną osobę z zaburzeniami psychicznymi w tych ośrodkach;

- wprowadza trzy typy instytucji właściwych w sprawach schronienia dla osób bezdomnych tj.: noclegownie, schroniska dla bezdomnych oraz ogrzewalnie;

- zapewnienia asystę policji pracownikom socjalnym przy przeprowadzaniu wywiadu środowiskowego i wykonywaniu pracy socjalnej;

- rozbudowuje uregulowania dotyczące superwizji pracy socjalnej, w szczególności w zakresie kształcenia;

- rozszerza zakres spraw, w których rozstrzygnięcie nie wymaga wydania decyzji administracyjnej (odformalizowanie postępowania w niektórych sytuacjach);

- całkowicie zwalnia zstępnego z opłat za pobyt w domu pomocy społecznej jego wstępnego, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej.