Czy istnieje dopuszczalność zabezpieczenia roszczeń pracodawcy np. wekslami pracowniczymi, zgodą na poddanie się egzekucji oraz zgodą na dokonywanie potrąceń?

Pytanie pochodzi z Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

Odpowiedź: zabezpieczenie roszczeń pracodawcy wekslem nie jest dopuszczalne. Zasady odpowiedzialności pracowników za szkodę wyrządzoną pracodawcy zostały szczegółowo uregulowane w przepisach działu V ustawy Kodeks pracy i wszelkie odstępstwa od reguł tam ustalonych są niedozwolone.

Uzasadnienie: w wyroku SN z dnia 26 stycznia 2011 r., II PK 159/10, Sąd stwierdził, że „Przepisy i zasady prawa pracy, w szczególności zawarte w dziale V Kodeksu pracy, wykluczają wystawienie weksla gwarancyjnego jako środka zabezpieczenia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika w mieniu pracodawcy, co oznacza, że taki weksel jest nieważny z mocy prawa (art. 18 § 2 k.p. w związku z art. 114-127 k.p. oraz a contrario art. 300 k.p.). Nabywca weksla nie może zatem dochodzić zaspokojenia na jego podstawie.” Zdaniem Sądu przepisy zawarte w Dziale V ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p. (art. 114-127 k.p.) kompleksowo i co do zasady całościowo regulują postawy i zasady odpowiedzialności materialnej pracowników za szkody majątkowe wyrządzone w mieniu pracodawcy. Jak czytamy w uzasadnieniu „W judykaturze wekslowe zabezpieczenie roszczeń pracodawcy było akceptowane jedynie w dawnym (nieaktualnym) stanie prawnym („przeszłości normatywnej”) w stosunku do pracowników materialnie odpowiedzialnych za mienie powierzone przez pracodawcę z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się. Takie stanowisko było potencjalnie akceptowalne w stanie prawnym, w którym odpowiedzialność materialna pracowników za szkody wyrządzane pracodawcom była oparta na przepisach prawa cywilnego, co mogło usprawiedliwiać możliwość stosowania zabezpieczeń wekslowych przyszłych roszczeń pracodawców za szkody wyrządzone w mieniu powierzonym pracownikom z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się (…).”
 
 
Podobne stanowisko prezentuje Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. W piśmie z dnia 3 kwietnia 2013r. zamieszczonego na stronie www.mpips.gov.pl, czytamy:
„ 1. Posługiwanie się wekslem do zabezpieczenia roszczeń pracodawcy wobec pracownika powstałych ze stosunku pracy – jest działaniem niezgodnym z prawem. Podstawą takiego działania pracodawcy nie może być art. 300 Kodeksu pracy, zgodnie z którym w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Oznacza to, że artykuł 300 Kodeku pracy nie przewiduje możliwości stosowania w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy innych przepisów prawa cywilnego niż Kodeks cywilny, zatem także ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe.
2.      Przeciwko stosowaniu weksli do zabezpieczenia roszczeń pracodawcy wobec pracownika powstałych ze stosunku pracy przemawia także to, że w Kodeksie pracy zostały wyraźnie uregulowane zasady odpowiedzialności pracownika wobec pracodawcy z tytułu:
- szkody wyrządzonej w jego mieniu wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych (art. 114 – 127 k.p.),
- nieuzasadnionego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z powołaniem się na ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracodawcy względem pracownika (art. 55 § 11 k.p.),
- umowy o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy (art. 1001 k.p.),
- zwrotu kosztów dodatkowych świadczeń poniesionych przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracownika (art. 1035k.p.).
3.      Posługiwanie się wekslem w sytuacjach, gdy pracownik jest obowiązany rozliczyć się z pracodawcą z roszczeń powstałych w ramach stosunku pracy pozostawałoby także  w sprzeczności z ochronną funkcją prawa pracy. (…).”.
Powyższe oznacza, że nie jest dopuszczalne zabezpieczenie roszczeń pracodawcy wekslem. Za nieważne będzie również uznane oświadczenie pracownika o poddaniu się egzekucji, które ma zabezpieczyć przyszłe roszczenia pracodawcy ze stosunku pracy. Zasady odpowiedzialności pracowników za szkodę wyrządzoną pracodawcy zostały szczegółowo uregulowane w przepisach działu V k.p. i wszelkie odstępstwa od zasad tam ustalonych są niedozwolone.
Przepisy k.p. przewidują możliwość dokonywania potrąceń z wynagrodzenia pracownika należności innych niż sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych i niealimentacyjnych, zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi, kary pieniężne oraz kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia, tylko za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie (art. 91 § 1 k.p.). Przy dokonaniu potrąceń dobrowolnych obowiązuje kwota wolna od potraceń, której wysokość została  uzależniona od tego na czyją rzecz dokonywane są potrącenia. W przypadku dokonywania potrąceń za zgodą pracownika należności na rzecz pracodawcy wolna od potrąceń jest kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. W przypadku potrącania należności na rzecz innych podmiotów, wolna od potraceń jest kwota 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę (art. 90 § 2 k.p.).
 
W Serwisie Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych znajdziesz odpowiedzi na takie pytania jak:
 
Czy pracodawca może żądać od pracownika podpisania weksla jako zabezpieczenia?
Kiedy mija roszczenie zwrotu wypłaconej odprawy w przypadku przywrócenia pracownika do pracy orzeczeniem sądu?
Czy odwołanie przez pracownika od kary nagany może skutkować zamianą z kary nagany na karę upomnienia?