Rodzaje urlopów dla rodziców:

- Urlop macierzyński - jest obowiązkowy.

- Urlop rodzicielski - można go wykorzystać po urlopie macierzyńskim.

- Urlop ojcowski - może go wykorzystać tylko ojciec dziecka.

- Urlop wychowawczy - jest bezpłatny,  można go wziąć, zanim dziecko skończy 6 lat.

Urlop macierzyński:

Jest obowiązkowy i trwa 20 tygodni. Po porodzie matka musi wykorzystać 14 tygodni. Nie może zrezygnować z tego urlopu. Jeśli pozostałe 6 tygodni weźmie ubezpieczony ojciec dziecka, matka może wrócić do pracy. Przed porodem matka może wykorzystać do 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Urlop macierzyński jest płatny, a wysokość zasiłku macierzyńskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Czy ojciec może skorzystać z urlopu macierzyńskiego?

Tak, pod warunkiem że jest pracownikiem. Jeśli matka była pracownikiem lub miała dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, ojciec przejmuje urlop, kiedy matka wymaga opieki szpitalnej lub posiada ńo niezdolności do samodzielnej egzystencji i nie może sama opiekować się dzieckiem, umrze lub porzuci dziecko.

Jeśli matka nie pracowała i nie jest ubezpieczona, ojciec ma prawo do urlopu macierzyńskiego (zasiłku macierzyńskiego), a kiedy matka posiada orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji i nie może sama opiekować się dzieckiem, umrze, porzuci dziecko, może zacząć pracować przynajmniej na pół etatu w czasie, kiedy mogłaby korzystać z urlopu macierzyńskiego.

Urlop rodzicielski

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo skorzystać z urlopu rodzicielskiego, który  trwa 32 tygodnie (w przypadku urodzenia  przez matkę jednego dziecka przy jednym porodzie) lub 34 tygodni (w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie). Mogą z niego skorzystać biologiczni, adopcyjni lub przyszli rodzice adopcyjni  zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub  spółdzielczej umowy o pracę.

Wyjątek! Jeśli matka przebywa w szpitalu, część jej urlopu macierzyńskiego może wykorzystać ojciec, dziadkowie albo rodzeństwo dziecka, jeśli są pracownikami.

Jeśli matka przebywa na jednym z urlopów rodzicielskich, pracodawca nie może jej zwolnić (nie może dać wypowiedzenia, ani rozwiązać umowy). Zasady te nie obowiązują, jeżeli firma ogłosi upadłość lub likwidację miejsca pracy.

Rodzice mający dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, np.  prowadzą własną działalność gospodarczą albo pracują na umowę zlecenie, mogą dzielić się opieką nad dzieckiem. 

Urlop rodzicielski jedno z rodziców może wykorzystać po urlopie macierzyńskim w całości, rodzice mogą być też na nim oboje równocześnie (wtedy każdy jest na nim do 16 tygodni) bądź oboje na zmianę (wtedy rodzice dzielą się 32 tygodniami). Na przykład, najpierw matka korzysta z 6 tygodni, ojciec z 8 tygodni, potem matka z 10 tygodni i ojciec z 8 tygodni. 

Czytaj: Nowe przepisy chroniące kobiety w ciąży już obowiązują

Urlop rodzicielski jest płatny. Za pierwsze 6 tygodni  rodzice otrzymują zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku, a za kolejne - 60%.

Jeśli matka zadeklaruje, że będzie korzystała z urlopów przez rok bez przerwy (najpierw z urlopu macierzyńskiego, potem z rodzicielskiego), dostanie zasiłek macierzyński w wysokości 80% za cały ten czas. Może to zgłosić do 21 dni po porodzie.

Urlop rodzicielski można podzielić na maksymalnie 4 części. Każda z części nie powinna być krótsza niż 8 tygodni. Części urlopu muszą być wielokrotnością tygodnia. Rodzice mogą wykorzystać od razu cały urlop bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, mogą wykorzystać część urlopu (do 16 tygodni), resztę zostawić na później i wykorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dzieci skończą 6 lat. Tę część można podzielić na dwie części,  dwa razy po 8 tygodni.

Jeśli rodzice zostawią połowę urlopu rodzicielskiego (16 tygodni) na później, wpłynie to na to, w ilu częściach będą mogli korzystać z urlopu wychowawczego. Jeśli 16 tygodni wykorzystają w całości, urlop wychowawczy będą mogli wykorzystać w 4 częściach, a nie w 5. Jeśli 16 tygodni podzielą na pół, pozostaną im jedynie 3 części urlopu wychowawczego.

Urlop rodzicielski można łączyć z pracą maksymalnie na pół etatu u pracodawcy, który go udzielił. Dzięki temu urlop się wydłuży. Na przykład, rodzic bierze 8 tygodni urlopu i równocześnie pracuje na pół etatu. Wówczas urlop jest dłuższy o 4 tygodnie, czyli rodzic ma 12 tygodni urlopu. W czasie 4 dodatkowych tygodni urlopu może pracować na pół etatu albo nie pracować wcale.

W dowolnym czasie rodzice mogą zrezygnować z urlopu rodzicielskiego i wrócić do dotychczasowej pracy, jeśli ich pracodawca się na to zgodzi.

Matka, która ma dobrowolne ubezpieczenie chorobowe (na przykład prowadzi działalność gospodarczą), po urodzeniu dziecka może zadeklarować, że chce otrzymywać zasiłek macierzyński przez cały okres urlopu macierzyńskiego (20 tygodni) i urlopu rodzicielskiego (32 tygodnie). Wtedy przez cały ten czas będzie dostawać zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku. Może też dzielić się opieką nad dzieckiem z jego ojcem.

Urlop wychowawczy

Jest bezpłatny. Można go wziąć, zanim dziecko skończy 6 lat.  Każdy pracownik zatrudniony przez co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego na opiekę nad dzieckiem. Urlop wychowawczy może trwać do trzech lat, ale nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 5 lat. Może być wykorzystany przez rodziców w 5 częściach. 

Urlop dla matki:

Urlop macierzyński - w wymiarze 20 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie) liczonych zasadniczo od dnia porodu. Przed przewidywaną datą porodu kobieta może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Wówczas po narodzinach dziecka przysługuje jej część urlopu niewykorzystana przed porodem.

Zobacz: Pracownica przebywająca na urlopie macierzyńskim nie może jechać w podróż służbową

Urlop rodzicielski - w wymiarze do 32 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie). Z urlopu rodzicielskiego można skorzystać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, jednorazowo lub w maksymalnie w 4 częściach. Do 16 tygodni tego urlopu może być wykorzystane w terminie późniejszym nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części urlopu rodzicielskiego, do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.

Bezpłatny urlop wychowawczy - maksymalny czas trwania to 3 lata, każda matka ma prawo pójść na taki urlop. Po zakończeniu opieki matka musi mieć zagwarantowany powrót do pracy na takie samo (bądź zbliżone) stanowisko jak wcześniej. Wniosek o urlop należy złożyć u pracodawcy co najmniej 21 dni przed jego rozpoczęciem.

Urlop na opiekę nad dzieckiem - matce przysługują 2 dni w każdym roku kalendarzowym na opiekę nad dzieckiem. Urlop ten można wykorzystywać do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

Urlop dla ojca:

Urlop ojcowski - może go wykorzystać tylko ojciec dziecka. Trwa 2 tygodnie (liczone łącznie z sobotą i niedzielą). Ojciec może skorzystać z tego urlopu w ciągu 2 lat od urodzenia dziecka. Może go wykorzystać w całości albo podzielić na dwie części. Nieważne, w jakiej sytuacji zawodowej jest matka i czy związek jest sformalizowany. Ojciec dostanie zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Niezależnie od urlopów, z których ojciec może korzystać, wymiennie z matką przysługują mu także:

 - bezpłatny urlop wychowawczy - jego maksymalny czas trwania to 3 lata, każdy ojciec ma prawo skorzystać z takiego urlopu. Po zakończeniu opieki nad dzieckiem ojciec musi mieć zagwarantowany powrót do pracy na takie samo (bądź zbliżone) stanowisko jak wcześniej. Wniosek o urlop należy złożyć u pracodawcy co najmniej 21 dni przed jego rozpoczęciem

- urlop na opiekę nad dzieckiem - ojcu przysługują 2 dni w każdym roku kalendarzowym na opiekę nad dzieckiem. Urlop ten można wykorzystywać do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

Kiedy złożyć wniosek o urlop?

- Urlop macierzyński - jeśli jesteś matką, nie składaj wniosku. Zanieś tylko skrócony odpis aktu urodzenia dziecka do swojego pracodawcy. Jeśli masz dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, zanieś je do ZUS. Jeśli jesteś ojcem, musisz złożyć wniosek, kiedy przejmujesz urlop od matki.

- Urlop rodzicielski - złóż wniosek co najmniej 21 dni przed rozpoczęciem urlopu. Jeśli chcesz zrezygnować z całości lub z części urlopu, poproś pracodawcę o zgodę na wcześniejszy powrót do pracy.

- Urlop ojcowski - złóż wniosek co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem urlopu.

- Urlop wychowawczy - złóż wniosek co najmniej 21 dni przed rozpoczęciem urlopu. Wniosek i wszystkie potrzebne dokumenty złóż u swojego pracodawcy.