Ze środków ZFŚS finansowana jest działalność socjalna pracodawcy. Na gruncie u.z.f.s.s. za działalność socjalną uznaje się wykonywanie przez pracodawcę usług, świadczonych na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, przedszkolach oraz innych formach przedszkolnych, udzielanie pomocy materialnej - rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.

Ze środków ZFŚS mogą być finansowane zakładowe obiekty socjalne, tj. ośrodki wczasowe i kolonijne, domy wypoczynkowe, sanatoria, ogrody działkowe, obiekty sportowo-rekreacyjne, żłobki, kluby dziecięcych i przedszkola oraz obiekty służące działalności kulturalnej.

W praktyce to właśnie różnego rodzaju dofinansowania do wypoczynku stanowią istotną część wydatków finansowanych środkami zgromadzonymi na rachunku ZFŚS.

Najczęściej komisje socjalne decydują o wypłacaniu pracownikom korzystającym z urlopu tzw. „wczasów pod gruszą", tj. określonej w regulaminie kwoty pieniędzy z założenia przeznaczonej przez pracownika na finansowanie, samodzielnie zorganizowanego sobie przez tego pracownika, wypoczynku.

Pracodawców, którzy posiadają własne ośrodki wypoczynkowe, utrzymanie których zazwyczaj w całości lub części finansowane jest ze środków ZFŚS, umożliwiają swoim pracownikom korzystanie z takich obiektów, w zamian za co pobierają niższe opłaty niż od osób nie będących pracownikami, (o ile w ogóle dają możliwość korzystania z takich ośrodków osobom nie zatrudnionym u nich) i w ten sposób partycypują w kosztach wypoczynku pracownika (dofinansowują wypoczynek).

Oczywiście pamiętać należy, że zawsze, bez względu na przyjętą formę współfinansowania środkami zgromadzonymi na rachunku ZFŚS, świadczenia muszą być przyznawane pracownikom na podstawie zasad zdefiniowanych w regulaminie ZFŚS.

Istotnym przy tym jest to, że zgodnie z przepisem art. 8 ust. 1 u.z.f.s.s. przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z ZFŚS należy uzależnić od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z ZFŚS.

Pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, nieprowadzący działalności w formach organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych, mogą – na zasadach ogólnych – tworzyć ZFŚS lub zrezygnować z tworzenia takiego funduszu i wypłacać świadczenie urlopowe.

W takiej sytuacji pracodawca wypłaca świadczenie raz w roku każdemu pracownikowi korzystającemu w danym roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Pamiętać przy tym należy, że wypłata świadczenia urlopowego powinna nastąpić nie później niż w ostatnim dniu poprzedzającym rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego.

W żadnym z przepisów u.z.f.s.s. ani innego aktu prawnego nie zostało wskazane jaka powinna być minimalna kwota świadczenia urlopowego. W art. 3 ust. 4 u.z.f.s.s. ustawodawca zastrzegł jednak, że wysokość świadczenia urlopowego, nie może przekroczyć wysokości odpisu podstawowego, określonego w art. 5 ust. 2, 2a i 3 u.z.f.s.s. - odpowiedniego do rodzaju zatrudnienia pracownika, i ustalana jest proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika.

Odpis podstawowy naliczony na jednego zatrudnionego zasadniczo wynosi 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą. W 2011 r. kwotą tą jest 1093,93 zł (w 2010 r. była to kwota 1047,84 zł, w 2009 r. - 1000,04 zł).

To oznacza, że tyle właśnie maksymalnie mógł otrzymać jeden pracownik zatrudniony na pełen etat.

Jeżeli pracownicy danego pracodawcy pracują warunkach wykonują pracę w szczególnych warunkach lub pracę o szczególnym charakterze (w rozumieniu przepisów o emeryturach pomostowych, wówczas odpis podstawowy na jednego pracownika nie może przekroczyć 50% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą. W 2011 r. maksymalna kwota takiego odpisu wynosi 1458,57 zł. Takie właśnie świadczenie urlopowe może otrzymać osoba zatrudniona na cały etat w szczególnie uciążliwych warunkach.

W jeszcze inny sposób ustalana jest wysokość odpisu na pracownika młodocianego. Wysokość odpisu podstawowego na jednego pracownika młodocianego wynosi w pierwszym roku nauki 5%, w drugim roku nauki 6%, a w trzecim roku nauki 7% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Niezależnie od tego czy pracownik wypłaca świadczenie urlopowe pracownikowi zatrudnionemu w zwykłych warunkach, szczególnie uciążliwych czy też pracownikowi młodocianemu, wskazane powyżej wartości są kwotami maksymalnymi.

Podkreślić należy, że pracodawca wypłacając pracownikom świadczenia urlopowe bierze pod uwagę swoje własne możliwości finansowe. Jeżeli pracodawca uzna, że wypłata świadczenia urlopowego w pełnej wysokości jest dla niego zbyt dużym obciążeniem, wówczas może wypłacić świadczenia urlopowe w niższych kwotach. Rzecz jasna w takiej sytuacji zmniejszeniu powinny podlegać wszystkie wypłacane świadczenia a nie tylko wypłaty wykonywane na rzecz niektórych pracowników lub grup pracowników.

Z drugiej strony, pracodawca może podjąć decyzję o wypłacie świadczeń urlopowych w wyższych kwotach, jednak wówczas nadwyżka ponad wskazane powyżej kwoty nie będzie mogła być uznana za świadczenie urlopowe w rozumieniu u.z.f.s.s. a to niesie za sobą konkretne konsekwencje podatkowe (o których poniżej).

Nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby pracodawca, niezależnie od tego czy tworzy ZFŚS, czy wypłaca świadczenia urlopowe w inny sposób partycypował w kosztach wypoczynku urlopowego pracownika.

Możliwym bowiem jest aby pracodawca, dysponując własnymi środkami obrotowymi w dowolny sposób współfinansował taki wypoczynek. Może to np. być realizowane poprzez różnego rodzaju dofinansowania do wczasów, podróży itp. może też przybrać postać dodatkowej wypłaty środków pieniężnych.

 

...

Więcej: Serwis Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych