Zgodnie z art. 180 kodeksu pracy (k.p.) prawo do urlopu macierzyńskiego przysługuje w wymiarze 20 tygodni i zwiększa się wraz z większą liczbą urodzonych dzieci – od 31 tygodni przy dwójce, 33 tygodni przy trojgu dzieciach, 35 tygodni przy czwórce dzieci, aż do 37 tygodni przy pięciorgu i więcej dzieci. Pracownik może również skorzystać z tzw. dodatkowego urlopu macierzyńskiego (art. 182¹ k.p.), którego maksymalny wymiar wynosi 6 tygodni, a przy porodach mnogich – do 8 tygodni.

Oprócz tego rodzic może zdecydować się na jeszcze dłuższą opiekę nad maluchem, i wziąć urlop rodzicielski na kolejne 26 tygodni (art. 182^1a k.p.), czyli w wymiarze, w jakim maksymalnie można przebywać na urlopie rodzicielskim. A zatem, łącznie urlop macierzyński nad jednym nowourodzonym dzieckiem może wynieść maksymalnie 52 tygodnie (lub dłużej, gdy poród był mnogi).

Dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się jednorazowo albo w częściach jedna po drugiej, które nie mogą być krótsze niż tydzień. Natomiast urlop rodzicielski można pobierać w nie więcej niż 3 częściach, z których każda ma obejmować minimum 8 tygodni.

Pracownik może zdecydować jak długo będzie opiekował się dzieckiem i czy będzie się tą opieką wymieniał z drugim rodzicem. Wariantów jest kilka. A zatem, można wziąć tylko urlop macierzyński, a dopiero potem zdecydować się na urlop dodatkowy i rodzicielski. Można też od razu zdecydować o opiece nad dzieckiem przez czas wszystkich urlopów macierzyńskich. Wówczas trzeba to uczynić w ciągu 2 tygodni od porodu.

Wybór ten przekłada się na wysokość świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa i możliwości skorzystania z urlopów przewidzianych w k.p., gdy dwoje rodziców chcą się opiekować dzieckiem. Wtedy przepisy już nie są takie elastyczne.

A zatem, jeśli kobieta zdecyduje, na podstawie art. 179¹ k.p. że chce skorzystać z 52 tygodni urlopów rodzicielskich, to wówczas może wziąć dodatkowy urlop macierzyński w dwóch częściach, a rodzicielski w trzech.

Ale jeśli mama nie podejmie decyzji o rocznym urlopie na dziecko w ciągu 14 dni od porodu, a o kolejnych urlopach będzie decydowała na bieżąco, to straci możliwość wymiany z drugim rodzicem podczas dodatkowego urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego. Jedyną możliwością jest jednoczesne korzystanie przez oboje rodziców z urlopu rodzicielskiego na podstawie art. 182^1a k.p. Należy jednak pamietać, że jego łączny wymiar nie może przekroczyć 26 tygodni.

Jednorazowa decyzja o rocznym urlopie macierzyńskim ma wpływ na wysokość zasiłku z tego tytułu. Zasadą jest, że wynosi on 100%. podstawy wymiaru za czas urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Natomiast za czas rodzicielskiego wynosi on 60% podstawy. Jeśli więc kobieta będzie decydowała na bieżąco o kolejnych urlopach związanych z rodzicielstwem to za pierwszy urlop dostanie 100% zasiłku, tyle samo za 6 tygodni dodatkowego urlopu, a za czas urlopu rodzicielskiego – 60% podstawy wymiaru. Ale jeśli zaraz po porodzie zdecyduje o 52-tygodniowym urlopie na dziecko, wówczas za cały okres otrzyma zasiłek w wysokości 80% podstawy.