Definicja wypadku przy pracy została określona przez prawodawcę w przepisach ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej jako: ustawa wypadkowa). Zgodnie z art. 3 ustawy wypadkowej, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Związek ten może mieć miejsce w trzech sytuacjach:

1. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
2. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
3. w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Natomiast na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

1. w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w art. 3 ust. 1 ustawy wypadkowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
2. podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
3. przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Czytaj więcej w LEX: Kwalifikacja zdarzeń wypadkowych na przykładach z wykorzystaniem orzecznictwa >>>

Problem z uznaniem zdarzenia za wypadek przy pracy

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Elementy te muszą wystąpić łącznie. Oznacza to, że jeśli zabraknie chociaż jednego z nich, dane zdarzenie nie będzie mogło zostać uznane za wypadek przy pracy. Pierwszą przesłanką jest nagłość zdarzenia. Co do zasady, przyjmuje się, że to działanie, które nastąpiło w ciągu stosunkowo krótkiego czasu. Takie rozumienie tego pojęcia nie budzi wątpliwości przy ocenie zdarzeń takich jak np.: upadek, , skaleczenie, porażenie, przygniecenie, porażenie prądem, wybuch, itp. Problem pojawia się natomiast przy zdarzeniach, których przyczyną jest szkodliwe oddziaływanie np. czynników chemicznych lub klimatycznych. W takiej sytuacji, ścisłe trzymanie się treści znaczeniowej wyrazu „nagłe” skutkowałoby odmową uznania tych zdarzeń za wypadki przy pracy. Dlatego tez nagłości nie należy rozumieć dosłownie jako zdarzenia błyskawicznego i jednorazowego, gdyż działanie może być kilkakrotne lub trwać przez pewien czas, np. kilka godzin. Okres, w którym powinien zamknąć się przebieg nagłego zdarzenia, aby nie straciło ono charakteru wypadku, jest umowny.

WZORY DOKUMENTÓW w LEX:

• Rejestr wypadków przy pracy >
• Pozew o ustalenie zdarzenia jako wypadek przy pracy >
• Protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy >
• Pozew o wypłatę renty uzupełniającej z tytułu wypadku przy pracy >

Czym jest przyczyna zewnętrzna 

Przyczyną zewnętrzną może być każdy czynnik zewnętrzny, zdolny wywołać szkodliwe skutki. Tym samym może nią być narzędzie pracy, maszyna, siły przyrody, czyn innej osoby, praca i czynności poszkodowanego. Warto podkreślić, że źródłem wypadku może być zarówno przypadek zawiniony, jak i nie zawiniony np.: potknięcie się, odruch, nieostrożność Przyczyną zewnętrzną nie będzie natomiast wylew krwi do mózgu lub zawał serca, nawet gdyby nastąpił w czasie pracy, jeżeli przyczyna tkwiła wyłącznie w organizmie pracownika. Przepisy nie wymagają jednak, by przyczyna zewnętrzna była wyłączną przyczyną zdarzenia. Czasami może bowiem wystąpić splot przyczyn tkwiących w organizmie człowieka z przyczynami zewnętrznymi. Dlatego też perforacja żołądka, przepuklina, wypadnięcie dysku albo wylew krwi do mózgu mają charakter wypadku przy pracy, jeżeli są wywołane np. nadmiernym wysiłkiem fizycznym pracownika.

Czytaj też: Wypadek podczas wyjazdu szkoleniowo-integracyjnego >>>

Czytaj też: Wypadek przy pracy lub choroba zawodowa osób niepełnosprawnych >>>

Musi dojść do urazu albo śmierci 

Zgodnie z ustawową definicją wypadku przy pracy, zakwalifikowane tak mogą zostać tylko takie zdarzenia, w wyniku których nastąpił uraz lub śmierć pracownika. Zgodnie z art. 2 pkt 13 ustawy wypadkowej, uraz to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. Pojęcie to należy rozumieć szeroko, ponieważ mogą to być np. skaleczenia, złamania, utrata części ciała, oparzenia czynnikiem termicznym lub zakażenia. Natomiast za śmiertelny wypadek przy pracy, zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy wypadkowej, uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.

Czytaj także: SA: Zawał serca tylko wyjątkowo wypadkiem przy pracy >>>

Wypadek musi mieć związek z pracą 

Ostatnim elementem jest związek wypadku przy pracy z pracą. Warto zwrócić uwagę, że ma on charakter normatywny, występuje w okolicznościach wskazanych w ustawie wypadkowej. Art. 3 ust. 1 tego aktu wskazuje, że związek ten zachodzi:  : 

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy, w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Pierwszy z nich dotyczy wypadku podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych. Nie trzeba ustalać, czy wykonywanie tych czynności było zgodne z interesem pracodawcy, może do niego dojść na terenie zakładu albo też poza nim. Za wypadek przy pracy uważa się też zdarzenie, które wystąpiło podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia. Pracownik może wówczas realizować czynności, które nie są związane z jego obowiązkami, pod warunkiem jednak, że nie tracą one związku z pracą. Trzeci możliwy związek z pracą zachodzi w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy, w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku.

Pytania i odpowiedzi ekspertów LEX BHP:

• Czy można wycofać zawiadomienie o wypadku przy pracy? >
• Czy pękniecie pooperacyjnego strupa jest wypadkiem przy pracy? >
• Czy zatarcie oka może być wypadkiem przy pracy? >

Podział wypadków przy pracy ma znaczenie 

Prawodawca wprowadził podział wypadków na śmiertelne, ciężkie i zbiorowe. Rozróżnienie to ma znaczenie statystyczno-porządkowe oraz służy też realizacji art. 234 par. 2 kp, który nakłada na pracodawcę obowiązek zawiadomienia okręgowego inspektora pracy i prokuratora o zaistnieniu tych wypadków oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy. Za śmiertelny wypadek uważa się wypadek w wyniku, którego śmierć nastąpiła w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia tego zdarzenia. Natomiast ciężkim wypadkiem przy pracy jest wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Natomiast za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.

Zasiłki z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego w praktyce

Agnieszka Ślązak

Sprawdź  

Na pracodawcy spoczywają obowiązki 

Zgodnie z art. 234 par. 1 kp, w razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom. Tryb i zakres prac w celu realizacji tego obowiązku powinien być ustalony w uregulowaniach wewnętrznych. Okoliczności i przyczyny wypadku ustala powoływany przez pracodawcę zespół powypadkowy. Musi on więc dokonać prawnej kwalifikacji zdarzenia, czyli ocenić czy jest ono wypadkiem przy pracy.

Czytaj więcej: Sporządzanie karty wypadku krok po kroku >>>