Żona prowadzi działalność gospodarczą, planuje zatrudnić męża na umowę zlecenia bądź umowę o dzieło bez wynagrodzenia. Mąż zatrudniony jest na podstawie umowy o prace i otrzymuje wynagrodzenie przekraczające kwotę minimalnego wynagrodzenia.
Czy należy zgłosić męża do ZUS jako osoba współpracująca?
Małżonek, który wykonuje pracę na podstawie nieodpłatnej umowy zlecenia albo umowy o dzieło zawartej z małżonką, która prowadzi pozarolniczą działalności gospodarczą podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoba współpracująca, chyba że nie pozostaje z tą małżonką we wspólnym gospodarstwie domowym. Jeżeli taki małżonek jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, zawartej z innym podmiotem niż małżonka, i jego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tego tytułu jest co najmniej równa kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę, z tytułu współpracy przy prowadzonej przez małżonkę pozarolniczej działalności gospodarczej obowiązkowo podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia - stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.) - dalej u.s.u.s., oraz art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) - dalej u.ś.o.z. - stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego. Dotyczy to jednak wyłącznie odpłatnych umów zlecenia, a więc takich umów na podstawie, których zleceniobiorca za wykonane zlecenie otrzymujące od zleceniodawcy wynagrodzenie. Świadczy o tym choćby treść art. 18 ust. 3 u.s.u.s., określającego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Nieodpłatne umowy zlecenia nie stanowią więc tytułu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.
Tytułu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego nie stanowi także umowa o dzieło. Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło nie zostały bowiem wymienione art. 6 ust. 1 u.s.u.s. oraz art. 66 ust. 1 u.ś.o.z., czyli wśród osób, dla których ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie zdrowotne są ubezpieczeniami obowiązkowymi. Jeżeli umowa o dzieło jest wykonywana w okolicznościach, o których mowa w art. 8 ust. 2a u.s.u.s. (tj. umowa o dzieło jest zawarta z własnym pracodawcą lub wykonywana na jego rzecz), to od osiągniętego z jej tytułu przychodu należne są składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Należy przy tym dodać, że w odróżnieniu do umowy zlecenia umowa o dzieło może być tylko umową odpłatną, gdyż w świetle art. 627 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) do jej istotnych cech należy określenie wynagrodzenia należnego przyjmującemu zamówienia od zamawiającego z tytułu wykonania dzieła.
Do osób objętych obowiązkiem ubezpieczeń społecznych i obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego należą osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność (w tym pozarolniczą działalność gospodarczą). Stosownie do art. 8 ust. 11 u.s.u.s. za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Za osobę współpracującą dla potrzeb ubezpieczeń społecznych - co wynika z art. 8 ust. 2 w związku z art. 8 ust. 11 u.s.u.s. - uważa się również pracownika (za wyjątkiem osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego), jeżeli spełnia ona kryteria dla osób współpracujących. Z art. 5 pkt 24 u.ś.o.z., wynika, że na gruncie ubezpieczenia zdrowotnego pojęcie "osoby współpracującej z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność" jest rozumiane analogicznie jak w zakresie ubezpieczeń społecznych.
Nie ulega wątpliwości, że osoba wykonująca pracę na podstawie odpłatnej umowy zlecenia, nawet jeżeli spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako zleceniobiorca. Brak jest bowiem w u.s.u.s. w odniesieniu do zleceniobiorców przepisu analogicznego do tego jaki zawarty jest w art. 8 ust. 2 u.s.u.s. w odniesieniu do pracowników, a wykonywanie pracy na podstawie odpłatnej umowy zlecenia stanowi odrębny od współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności tytuł do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Natomiast nie dotyczy to przypadku wykonywania pracy na podstawie nieodpłatnej umowy zlecenia lub umowy o dzieło, której nie towarzyszy stosunek pracy. Nieodpłatna umowa zlecenia i umowa o dzieło - zgodnie z tym co zostało stwierdzone już wcześniej - nie stanowią tytułu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, a co za tym idzie osoba, która wykonuje pracę na podstawie takiej umowy, spełniająca wyżej przedstawione kryteria dla osoby współpracującej, ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega jako osoba współpracująca. Osoby ta nie jest bowiem zleceniobiorcą ani pracownikiem w rozumieniu przepisów u.s.u.s. i u.ś.o.z.
Stąd też, jeżeli małżonek wykonuje pracę na podstawie nieodpłatnej umowy zlecenia albo umowy o dzieło, którą zawarł z małżonką prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, w zakresie ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jest uważany za osobę współpracującą, chyba że nie pozostaje ze swoją małżonką we wspólnym gospodarstwie domowym. Z art. 9 ust. 1 i 1a u.s.u.s. oraz art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c u.ś.o.z. wynika, że osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, która równocześnie jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę zwartej z innym podmiotem niż osoba prowadzącą tą działalność, i jego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy jest co najmniej równa kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2009 r. - 1276 zł), obowiązkowo podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności stanowi w takim przypadku tytuł tylko do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
Czy należy zgłosić męża do ZUS jako osoba współpracująca?
Małżonek, który wykonuje pracę na podstawie nieodpłatnej umowy zlecenia albo umowy o dzieło zawartej z małżonką, która prowadzi pozarolniczą działalności gospodarczą podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoba współpracująca, chyba że nie pozostaje z tą małżonką we wspólnym gospodarstwie domowym. Jeżeli taki małżonek jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, zawartej z innym podmiotem niż małżonka, i jego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tego tytułu jest co najmniej równa kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę, z tytułu współpracy przy prowadzonej przez małżonkę pozarolniczej działalności gospodarczej obowiązkowo podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia - stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.) - dalej u.s.u.s., oraz art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) - dalej u.ś.o.z. - stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego. Dotyczy to jednak wyłącznie odpłatnych umów zlecenia, a więc takich umów na podstawie, których zleceniobiorca za wykonane zlecenie otrzymujące od zleceniodawcy wynagrodzenie. Świadczy o tym choćby treść art. 18 ust. 3 u.s.u.s., określającego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Nieodpłatne umowy zlecenia nie stanowią więc tytułu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.
Tytułu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego nie stanowi także umowa o dzieło. Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło nie zostały bowiem wymienione art. 6 ust. 1 u.s.u.s. oraz art. 66 ust. 1 u.ś.o.z., czyli wśród osób, dla których ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie zdrowotne są ubezpieczeniami obowiązkowymi. Jeżeli umowa o dzieło jest wykonywana w okolicznościach, o których mowa w art. 8 ust. 2a u.s.u.s. (tj. umowa o dzieło jest zawarta z własnym pracodawcą lub wykonywana na jego rzecz), to od osiągniętego z jej tytułu przychodu należne są składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Należy przy tym dodać, że w odróżnieniu do umowy zlecenia umowa o dzieło może być tylko umową odpłatną, gdyż w świetle art. 627 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) do jej istotnych cech należy określenie wynagrodzenia należnego przyjmującemu zamówienia od zamawiającego z tytułu wykonania dzieła.
Do osób objętych obowiązkiem ubezpieczeń społecznych i obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego należą osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność (w tym pozarolniczą działalność gospodarczą). Stosownie do art. 8 ust. 11 u.s.u.s. za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Za osobę współpracującą dla potrzeb ubezpieczeń społecznych - co wynika z art. 8 ust. 2 w związku z art. 8 ust. 11 u.s.u.s. - uważa się również pracownika (za wyjątkiem osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego), jeżeli spełnia ona kryteria dla osób współpracujących. Z art. 5 pkt 24 u.ś.o.z., wynika, że na gruncie ubezpieczenia zdrowotnego pojęcie "osoby współpracującej z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność" jest rozumiane analogicznie jak w zakresie ubezpieczeń społecznych.
Nie ulega wątpliwości, że osoba wykonująca pracę na podstawie odpłatnej umowy zlecenia, nawet jeżeli spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako zleceniobiorca. Brak jest bowiem w u.s.u.s. w odniesieniu do zleceniobiorców przepisu analogicznego do tego jaki zawarty jest w art. 8 ust. 2 u.s.u.s. w odniesieniu do pracowników, a wykonywanie pracy na podstawie odpłatnej umowy zlecenia stanowi odrębny od współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności tytuł do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Natomiast nie dotyczy to przypadku wykonywania pracy na podstawie nieodpłatnej umowy zlecenia lub umowy o dzieło, której nie towarzyszy stosunek pracy. Nieodpłatna umowa zlecenia i umowa o dzieło - zgodnie z tym co zostało stwierdzone już wcześniej - nie stanowią tytułu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, a co za tym idzie osoba, która wykonuje pracę na podstawie takiej umowy, spełniająca wyżej przedstawione kryteria dla osoby współpracującej, ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega jako osoba współpracująca. Osoby ta nie jest bowiem zleceniobiorcą ani pracownikiem w rozumieniu przepisów u.s.u.s. i u.ś.o.z.
Stąd też, jeżeli małżonek wykonuje pracę na podstawie nieodpłatnej umowy zlecenia albo umowy o dzieło, którą zawarł z małżonką prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, w zakresie ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jest uważany za osobę współpracującą, chyba że nie pozostaje ze swoją małżonką we wspólnym gospodarstwie domowym. Z art. 9 ust. 1 i 1a u.s.u.s. oraz art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c u.ś.o.z. wynika, że osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, która równocześnie jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę zwartej z innym podmiotem niż osoba prowadzącą tą działalność, i jego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy jest co najmniej równa kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2009 r. - 1276 zł), obowiązkowo podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności stanowi w takim przypadku tytuł tylko do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.